CLARA
Foixtarren ahaidea den Pierres de Cruzat txanbelan anbiziotsua mendekatu nahi izan da, Erregeak Zuria andrea, tronuaren oinordekoa, bere familiak aurkeztutako hautagaiarekin ez ezkontzeko erabakia hartu eta gero.
Horretarako, Pierresek kaliza lapurtu du, igandea baino lehen aldaketa txiki batekin bueltatzeko asmoz, Jacques de Montpellier bitxigilearen sinadura faltsutuarekin eta honako esaldi honekin: “Nire bihotzean Frantzia beti nagusi (Karlos III.a)”.
Horrekin frogatuko luke kaliza ospetsua, erregeak Nafarroari dion maitasun eta leialtasunaren sinboloa, artisau frantsesek, eta ez nafarrek, egin zutela (dagoeneko hiritik zabaldutako gezurra).
Txanbelana izan zen Tomas portaleko zaindaria erosi zuena, hegoaldeko portalea ixteko. Horrela, gurdiak harresiz kanpoko beste bide bat hartu zuen, eta erasoa egitea errazagoa izan zen (horrela ere, errua okinari leporatzeko muntaiak indar gehiago hartzen zuen). Txanbelana militar indartsua eta trebatua da, eta ez zitzaion gidaria eta guardia erditik kentzea kostatu.
Alibia sortzeko, Pierresek bere emaztegaia, infantaren zerbitzaria den Maria de Nas andrea, guztian nahastu zuen. Gainera, tinta ikusezinarekin idatzitako oharra eman zion, Jean-Paul izeneko bitxigile bati emateko. Maria jauregian itxitako kapera batean sartu zen, denbora guzti horretan inork ikusi ez zezan.
Ziurrenik, mezan txanbelanak itxurak egin eta kaliza hartzean erortzen utzi nahi zuen. Orduan, esmalte handietako bat mugitu eta sinadura eta esaldi sekretuak agertuko lirateke.
Duda gabe, aurkikuntza hori irain handia izango litzateke nafar askorentzat; burla jasanezina, Erregearekiko (jatorri frantsesekoa) eta haren asmoekiko susmoak piztuko lituzkeena.
Mesfidantzaren eta atsekabearen germena, oraindik ere ezegonkorra den une batean, zabaldu egingo litzateke.
Eta, badakigu: “Ibai nahasia, arrantzaleen irabazia”».